Spatie te veel

Michiels reactie op De kracht van de komma noopt me om een bijdrage te wijden aan overtollig spatiegebruik, al ben ik (in tegenstelling tot wat het geval is met veel van mijn artikelen) bij lange na niet de eerste die hierover publiceert. Maar zo lang al die polemiek en humor nog niet de gewenste uitwerking blijken te hebben ben ik er niet wars van hier een bijdrage aan te leveren.

-        Oude pijpen stelen doosje – Een krantenkop? Nee, een advertentie.

Die heb ik dan nog zelf bedacht, maar de volgende zijn werkelijk 'in het wild' aan te treffen (geweest):

-        Personeel gevraagd door uitvaartorganisatie: Overleden verzorger

-        Haar gel. Hè? Ik stond toch bij het mannenschap?

-        Eerste foetus hoogleraar. Hoe is het mogelijk!

-        Geniet van de herfst incl. wild diner op de Veluwe! Doe je mee?

-        Boerderij Bus. Waar ligt die en wat voor dieren hebben ze er?

-        Het weidemelk garantiezegel – een garantiezegel gemaakt van weidemelk?!

-        Glasvezel weken! Ja, lachen. Kijken of het dan nóg sneller wordt.

-        Ik geef u een veeg bewijs. Aldus de schoorsteenveger.

-        Artillerie Schiet Kamp. Oorlog!

-        2^e kleding stuk, voor de helft. Bij die winkel moet je zijn!

-        Ruimtegebrek? Ga naar kamer 1164: Kopieer ruimte.

-        Vakantie plannen? Huur een camper! Die kan je helpen met je agenda.

-        Eenvoudige opdracht bij tekening: Zoek plaat.

-        Enkel sloffen. In de hele mand niets dan sloffen.

-        Oproep in de videowinkel: Film actie.

-        Knuffel kussen dieren. Hoe doe je dat dan?

-        Hoed je voor baby’s – naaipatroon of waarschuwing?

Of koppelteken vervangen door spatie dan wel afkortteken te weinig:

-        Verdwenen woordenboek. Spijtig.

-        Ongewenste dierenverdrijver. Kun je kopen.

-        Kwaadaardige software-expert. Komt je helpen.

-        Oude kaassoufflé €1,80. Goede cafetaria.

-        Rode wijnglazen. Maar vreemd, ze zijn helemaal niet rood.

-        Niet alleen glazen, er is ook een zoete witte wijnprofessor.

-        Elders loopt een rare plantenkweker rond.

-        Montagehandleiding: Maak de achterkant van de spiegel en de ondergrond vet en stofvrij. Dat is vreemd…

-        Advertentie: Mooie gebruikte dames, heren en kinderfietsen (2^e hands)

-        Te koop wordt onder meer aangeboden: Meerdere personen en bedrijfsauto's

-        In een paramedische praktijk kun je dit krijgen: Pijnlijke lichaamsbehandeling en ongezonde meridiaanmassage. Kost nog geld ook.

-        Laagste prijsgarantie. Lijkt me antireclame.

-        Oproep van hulporganisatie: Geef de Giryama kinderen…

-        Juf is ziek boekje. Maffe kleuterschool dan.

Rare ‘uit elkaar trek gewoonten’ van mensen die onze taal niet goed (meer) begrijpen. Kijk voor meer aardige voorbeelden op www.spatiegebruik.nl, waar ook enkele van bovenstaande ‘overtollige spatie gevallen’ vandaan komen.

Overigens komt het omgekeerde ook voor: aanelkaarplakken van woorden door weglating van spatie; ook daar kun je leuke effecten mee bereiken: "Leerlingen kunnen goed van een scherm afleren." Maar dat is een ander verhaal.

De kracht van het Nederlands

Laatst kwam ik in Lunteren, waar ik moest wachten voor de spoorwegovergang. Opeens klonk het gebruikelijke gerinkel zwakker, leek uit te doven, maar leefde toch weer op. Wat was er aan de hand? Schijnbaar waren de spoorwegovergangrinkelbellenbatterijen bijna op. Dat is althans de kortst mogelijke verklaring; je kun er natuurlijk voor kiezen om hetzelfde te zeggen met meer woorden ("Het leek erop dat de batterijen van de rinkelende bellen bij de overgang over de spoorweg bijna leeg waren"), maar dat is in onze gehaaste tijd niet altijd wenselijk. Een taal als het Engels ontkomt er niet aan; die bezit mede dankzij het Frans een groter aantal woorden dan het Nederlands en heeft zo vele uitdrukkingsmogelijkheden, maar in tegenstelling tot het Nederlands en het Duits heeft zij nauwelijks de mogelijkheid om woordsamenstellingen te maken. In veel gevallen wordt een samengesteld begrip geschreven als losse woorden, wat de leesbaarheid misschien vergroot, maar de duidelijkheid bepaald niet. Om een voorbeeld te noemen: wie is in "a big animal hunter" groot – het dier of de jager? Of is hier bedoeld dat de jager zelf een dier is? Daar kom je niet uit zonder een verhaal eromheen te lezen, wat bij bijvoorbeeld een fotobijschrift niet altijd mogelijk is. Daarom is het zo dom dat vandaag de dag ook in het Nederlands (door mensen met minder taalgevoel) steeds vaker samenstellingen los geschreven worden, met de gekste dingen tot gevolg – daar wil ik volgende week wat krasse voorbeelden van laten zien.

Maar onze taal heeft dus de mogelijkheid om lange samenstellingen te maken, feitelijk tot in het oneindige. De meeste, en vooral de langere, worden weinig gebruikt, vaak maar één keer. Zodoende zul je niet veel lange woorden in een woordenboek tegenkomen; zo is het langste lemma in de dertiende druk van Van Dale "onderzeebootbestrijdingsvliegtuig". Desondanks verschijnen in de media soms langere woorden, zoals "kindercarnavalsoptochtvoorbereidingswerkzaamhedendrukte". In de chemie behoren lange woorden zelfs tot het jargon; zo bestaat er een stof met de naam "N-ethyl-8-hydroxytetrahydrochropheenhydrochloride".

Overigens hoeft het maken van uitgebreide samenstellingen niet altijd een wetenschappelijke noodzaak te bezitten of een verkortingsdoel te beogen; zo noemt Battus (Opperlans) een "apotheker" liever een "gezondheidsherstellingsmiddelensamenvoegingskundige".

Bovendien is het niet uitgesloten dat er af en toe riviererwtenmosselzaadinvanginstallatiespecialistenopleidingsinstituutstoelatingseisenprogramma­makerskantoorinrichtingsspeciaal­zaak­medewerkerscursusvoorbereidingswerkzaamheden plaatsvinden. Als het niet gebeurd is kan het nog gebeuren.

De woordensamenstellingsmogelijkheid is de kracht van het Nederlands. Tot nut of tot vermaak. Of beide. Zo kan een nepnepparterrestaalplaatserretrappenpen nodig zijn om heen en weer gaan op de betreffende trap mogelijk te maken, en kun je op één van de beroemde tentententoonstellingen der Hottentotten soms hottentottensoldatententententoonstellingstentententoonstellingstenten aantreffen.

Grenzen open voor de vluchtelingen?

Duitsland zet zijn beste beentje voor en vangt honderdduizenden vluchtelingen op. Sympathiek. Maar of het verstandig is is de vraag. Ja, voor zijn economie schijnt Duitsland immigranten nodig te hebben. Dat de meesten van die immigranten moslim zijn… tja, dat is even wennen, maar voorlopig kan het nog weinig kwaad.

De vluchteligen/asielzoekerskwestie speelt al langer, maar nu beginnen de vluchtelingenkampen in en rond het Midden-Oosten pas echt over te stromen en mensenhandelaren hebben de tijd van hun leven. Als zij daadwerkelijk een deel van hun inkomsten doorsluizen naar strijdende partijen als ISIL blijven ze verzekerd van werk… zo lang daar geen stokje voor wordt gestoken.

In mei geleden schreef ik er 'makkelijk' over: echte vluchtelingen opvangen, rest terugsturen. Is natuurlijk makkelijker gezegd dan gedaan; toen, maar zeker nu. Ga er maar aan staan.

Maar wat moeten we dan doen? Alle vluchtelingen en andere landverhuizers met open armen ontvangen? De kranten staan vol zielige verhalen over vluchtelingen (soms zo dat alle nieuws van de voorpagina wordt verdrongen door sfeerverslagen uit de vluchtelingenkampen). Terecht? Als er niets te eten en te drinken is wel, maar er zitten genoeg klagers tussen. Kunnen wij makkelijk zeggen, want we hebben het nog steeds stukken beter. Maar – laat er aandacht komen voor de blijvers; dat zijn de helden of de echt zieligen, niet degenen die angstig wegvluchten (hoe begrijpelijk ook) en daar de mogelijkheden toe hebben.

Of moeten we de grenzen dichtgooien? Het zijn meest moslims die hierheen komen, en die hebben we evengoed al genoeg. Bovendien komen er waarschijnlijk terroristen mee met de bootvluchtelingen. Dit zullen er echter niet veel zijn, want de mensen die hier komen vluchten juist voor het geweld. Toch is het raadzaam om bij de grenzen strengere controles uit te voeren, zoals onder meer Duitsland sinds kort ook doet. Maar wellicht is er nog een andere mogelijkheid: de jonge mannen bewapenen om een veilig thuis te bevechten voor hun vrouw en kinderen; dat motiveert. Misschien moeten Europese legers hen dan voor die taak toerusten.

Volgens sommigen werkt het openstellen van grenzen mensensmokkelaars in de kaart. Wat doen we daartegen? Wel, het plan uitvoeren dat de EU uitwerkt om de marines in te zetten tegen de mensensmokkel. Laat dit uitgebreid worden naar de gehele Middellandse-Zeekust, zowel Noord-Afrika als het Midden-Oosten.

Het is flauw om na aanvankelijk te hebben bepleit de opvang van vluchtelingen eerlijk te verdelen over Europa nu te pleiten voor het dichtgooien van de grenzen. Dat doe ik dan ook niet, maar het is een gecompliceerde kwestie waarbij het zaak is voor- en nadelen van elke beslissing te laten meewegen.

Ik ben tegen een verenigd Europa. Toch ben ik niet voor Wilders en zijn egoïstische opvattingen. Ik vind daarom dat we als we vluchtelingen opvangen dat niet moeten doen omdat we deel uitmaken van de Europese Unie, maar uit barmhartigheid. Wat mij betreft stapt Nederland uit de EU maar vangt toch vluchtelingen op. Doch wel kritisch en met de uitdrukkelijke voorwaarde van tijdelijkheid.

Het is ingewikkeld. Is het mogelijk het mensensmokkelaarsnetwerk op te rollen? Hoe stel je bij individuele vluchtelingen vast of ze werkelijk hun leven op het spel hadden gezet als ze waren gebleven? Gaan de mannen terug om te vechten, kunnen zij dan vrede bewerkstelligen? Vangen we mensen op voor tijdelijk, komt dan er ooit een dag waarop het Midden-Oosten (en Noord-Afrika) weer veilig is?

Maar hoed u voor een eenzijdige (“Ach, wat zielig!”) laat-ze-allemaal-maar-hierheen-komen-reactie; en aan het andere uiterste voor een (“Er zitten allemaal terroristen tussen!”) angstreflex.

Amerika draait door

"We're all living in Amerika" beweert Rammstein ironisch. Het is waar: wij hier in Europa hebben onze blik wel erg gericht op het westen, alsof daar alle goeds vandaan zou komen. En er kómt nogal wat uit Amerika, in het bijzonder de VS: techniek, al dan niet gewelddadige films en met die beide de taal, het Amerikaans Engels…  En zo tal van zaken meer, waar we op een later tijdstip nog wel eens bij zouden kunnen stilstaan. Het gekke is echter dat het nu lijkt alsof de Verenigde Staten van Amerika lange tijd iets hebben gemist dat wij hier in West-Europa,  en in het bijzonder in ons 'eigen' Nederland, al wel hebben, en dat ze nu gretig beginnen over te nemen: liberale wetgeving die heeft afgerekend met oude (joods-)christelijke normen. Het begon met de legalisering van het homohuwelijk, op 26 juni jl. Nu is in de VS het traditionalisme nog wel wat sterker dan hier; zo kon een radioverslaggever (Bryan Fisher) 26 juni 2015 op één lijn stellen met 9 september 2011: de tweelingtorens Waarheid en Rechtvaardigheid zijn opgeblazen door "morele jihadisten". En het moet gezegd worden dat een weldenkend mens een vieze smaak in zijn mond krijgt van het homoactivisme.

Hoe dan ook, met de wettiging van het homohuwelijk was het hek van de dam. "Met deze emancipatie van de homoseksuelen is de turbo aangezet en racen we op moreel terrein richting afgrond," zo citeerde het Commentaar in het Reformatorisch Dagblad afgelopen zaterdag een "christelijke opninieleider". En de voorbeelden liegen er niet om. Weet je, ik laat het hier nu gewoon bij; lees het Commentaar zelf maar.