maandag 7 november 2016

Jood onder de naties (4): Wat zijn Joden?

Israël en de Bijbel

Wat zijn Joden? Die vraag stellen lijkt een open deur intrappen, want iedereen weet toch wat Joden zijn; maar het blijkt gecompliceerder.
Om te beginnen: een jood (zonder hoofdletter) is een aanhanger van de joodse godsdienst, van ultra-orthodox tot liberaal; een Jood (met hoofdletter) is iemand uit het Joodse volk. Vooral dat laatste kan ingewikkeld zijn, want hoe stel je vast of iemand tot een bepaald volk behoort? Heeft zo iemand een bepaald stofje in zijn bloed, of een bepaald gen? Dat laatste lijkt, verrassend genoeg, inderdaad op te gaan voor één Joodse familie, de afstammelingen van de vroegere priesterklasse, van wie velen de achternaam Cohen dragen. Er schijnt namelijk een Cohen-gen te zijn. Fascinerende materie, maar het voert te ver daar nu op in te gaan. Ter zake is dat de meeste Joden niet als zodanig biologisch te herkennen zijn.

De geschiedenis van de Joden begint in de Hebreeuwse Bijbel, de Tanach (het Oude Testament van de christenen). Vader Avraham, die door God uit Oer weggeroepen wordt naar Kena’an, het beloofde land. Zijn kleinzoon Ja’aqoov die vader werd van twaalf zoons die het twaalf-stammenvolk Jisraëel zouden gaan vormen en na slavernij in Egypte naar het Beloofde Land trokken (de Uittocht, Exodus, rond 1450 v. Ch.). Daar overwonnen ze de toenmalige bewoners, op o.a. de Filistijnen na, wat hen later nog duur kwam te staan: de koningen Sja’oel en Davied hebben heel wat oorlog moeten voeren met deze vechtersbazen; de kuststrook waar de Filistijnen woonden – de stedenbond van Asjdoodh, Gazaa, Asjkeloon, Gath en Ekroon – werd nooit aan Jisraëel toegevoegd, hoewel het onderdeel uitmaakte van het door God Jahveh beloofde land.
Door ongehoorzaamheid aan Hem echter werden ze eeuwen later uit het land Jisraëel verdreven en alleen de grote stam Jehoeda en de kleine stam Beenjamien keerden terug en gingen uiteindelijk Joden heten. Nadat de Romeinen in 70 na Christus de hoofdstad Jeroesjaleem verwoestten werden de Joden verstrooid over de hele wereld.
Joden hielden uitzonderlijk zorgvuldig vast aan hun tradities, wat een belangrijke oorzaak is voor het wonderbaarlijke gegeven dat er nog steeds Joden bestaan (ammonieten bestaan nog slechts als fossiel; Moabieten, Edomieten, Etrusken, Bataven en vele andere volken lijken van de aardbodem te zijn verdwenen). Desondanks vermengden ook Joden zich met andere volken, waardoor een Duitse Jood blond kan zijn, de Ethiopische Joden (Beta Israël) donkerhuidig zijn en de Indische (Benee Menashe) uiterlijk niet zijn te onderscheiden van andere Indiërs. Het is dan ook niet verwonderlijk dat vele Joden hun tradities zijn kwijtgeraakt en alleen uit overleveringen nog weten dat ze van Jisraëel afstammen; dat is het geval in streken waar veel Joden wonen, zoals Oost-Europa, maar ook in streken waar je ze misschien niet zou zoeken, zoals vele plaatsen in Afrika. Zo wonen in Zuid-Afrika en omgeving de Lemba’s, die afstammen van de priesterstam Levi; in Nigeria de Ibo’s (Igbo), die zeggen te behoren tot de stam Gad; in Ivoorkust woont (een deel van) de stam Dan, daarheen voor het oprukkende islamisme gevlucht vanuit Jemen.

Door oorlog en vervolgingen waren de meeste Joden uit het beloofde land – het gebied tussen de Middellandse Zee, de Jordaan, Egypte en de Eufraat ­– verdreven, maar toen in de negentiende eeuw het zionisme op gang kwam – genoemd naar Tsion, de heuvel waarop het oude gedeelte van Jerusjalajiem (Jeruzalem) is gebouwd – keerden steeds meer Joden terug om in wat toen Palestina heette een nieuw bestaan op te bouwen. Soms wordt hiertoe een beroep gedaan op de Bijbelse landbelofte – Jahveh heeft door de profeten beloofd het land na ballingschap weer terug te geven aan Zijn oude volk – maar het zionisme was een seculiere beweging. Was, want het zionisme als ideologische beweging is dood, zo betoogt prof. dr. Willem Ouweneel; wat rest is voortschrijdende Amerikanisering. En het land is niet van mensen, maar van God.
Sommige orthodoxe Joden zijn daarom tegen een Israëlische staat: alleen de Masjiach (Messias) komt het toe de profetische beloften in te lossen en een nieuw Israëli(ti)sch koninkrijk te stichten. Of zij daarin gelijk hebben is een moeilijke kwestie, maar Bijbels gezien kunnen de profetische beloften pas worden vervuld als Jisraëel zich bekeert. Religieuze joden vormen nu in Israël een – zij het invloedrijke – minderheid en Messiasbelijdende joden worden zelfs achtergesteld. Misschien begrijpelijk gezien de slechte herinneringen aan het christendom, maar de bekering van Jisraëel waarover ook de apostel Sja’oel (Paulus) spreekt lijkt zo nog ver weg. De profetie van Ezechiël 37 is hooguit vervuld tot het stadium van een menigte lijken. Maar dat kan veranderen. Het aantal Messiasbelijdende joden groeit; en Netanjahoe riep onlangs op de Bijbel te bestuderen: “Hiervoor moeten we ons enorm inspannen. Het is de reden waarom we hier zijn, waarom we zijn teruggekeerd en waarom we hier zullen blijven.”


Geen opmerkingen:

Een reactie posten