Laatst kwam ik in Lunteren, waar ik moest wachten voor de
spoorwegovergang. Opeens klonk het gebruikelijke gerinkel zwakker, leek uit te
doven, maar leefde toch weer op. Wat was er aan de hand? Schijnbaar waren de
spoorwegovergangrinkelbellenbatterijen bijna op. Dat is althans de kortst
mogelijke verklaring; je kun er natuurlijk voor kiezen om hetzelfde te zeggen
met meer woorden ("Het leek erop dat de batterijen van de rinkelende
bellen bij de overgang over de spoorweg bijna leeg waren"), maar dat is in
onze gehaaste tijd niet altijd wenselijk. Een taal als het Engels ontkomt er
niet aan; die bezit mede dankzij het Frans een groter aantal woorden dan het
Nederlands en heeft zo vele uitdrukkingsmogelijkheden, maar in tegenstelling tot
het Nederlands en het Duits heeft zij nauwelijks de mogelijkheid om
woordsamenstellingen te maken. In veel gevallen wordt een samengesteld begrip
geschreven als losse woorden, wat de leesbaarheid misschien vergroot, maar de
duidelijkheid bepaald niet. Om een voorbeeld te noemen: wie is in "a big animal hunter" groot – het
dier of de jager? Of is hier bedoeld dat de jager zelf een dier is? Daar kom je
niet uit zonder een verhaal eromheen te lezen, wat bij bijvoorbeeld een
fotobijschrift niet altijd mogelijk is. Daarom is het zo dom dat vandaag de dag
ook in het Nederlands (door mensen met minder taalgevoel) steeds vaker samenstellingen
los geschreven worden, met de gekste dingen tot gevolg – daar wil ik volgende
week wat krasse voorbeelden van laten zien.
Maar onze taal heeft dus de mogelijkheid om lange
samenstellingen te maken, feitelijk tot in het oneindige. De meeste, en vooral
de langere, worden weinig gebruikt, vaak maar één keer. Zodoende zul je niet
veel lange woorden in een woordenboek tegenkomen; zo is het langste lemma in de
dertiende druk van Van Dale "onderzeebootbestrijdingsvliegtuig".
Desondanks verschijnen in de media soms langere woorden, zoals "kindercarnavalsoptochtvoorbereidingswerkzaamhedendrukte".
In de chemie behoren lange woorden zelfs tot het jargon; zo bestaat er een stof
met de naam "N-ethyl-8-hydroxytetrahydrochropheenhydrochloride".
Overigens hoeft het maken van uitgebreide samenstellingen
niet altijd een wetenschappelijke noodzaak te bezitten of een verkortingsdoel
te beogen; zo noemt Battus (Opperlans)
een "apotheker" liever een
"gezondheidsherstellingsmiddelensamenvoegingskundige".
Bovendien is het niet uitgesloten dat er af en toe
riviererwtenmosselzaadinvanginstallatiespecialistenopleidingsinstituutstoelatingseisenprogrammamakerskantoorinrichtingsspeciaalzaakmedewerkerscursusvoorbereidingswerkzaamheden
plaatsvinden. Als het niet gebeurd is kan het nog gebeuren.
De woordensamenstellingsmogelijkheid is de kracht van het
Nederlands. Tot nut of tot vermaak. Of beide. Zo kan een nepnepparterrestaalplaatserretrappenpen
nodig zijn om heen en weer gaan op de betreffende trap mogelijk te maken, en
kun je op één van de beroemde tentententoonstellingen der Hottentotten soms
hottentottensoldatententententoonstellingstentententoonstellingstenten
aantreffen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten