Landbouw in de beklaagdenbank (2): Misstanden in de varkenshouderij

Een varken in de wei is eigenlijk een hopeloos beest: het hele land ploegt hij om, onder zijn snuit verandert een mooi grasland in een maanlandschap. Daar komt bij dat hij op die manier erg veel energie verbruikt; de voederconversie – dat is de hoeveelheid voer die nodig is voor 1 kg groei – ligt voor een scharrelvarken beduidend hoger dan voor een varken in de bio-industrie. Dat betekent dat er meer voer én meer grond nodig is voor eenzelfde hoeveelheid varkensvlees, dus meer milieubalasting, zou je met een beetje kwade wil kunnen zeggen.

En toch, en toch… ga ik hier een pleidooi houden voor vrije uitloop voor varkens. En niet zo eentje die op tal van biologische bedrijven in gebruik is, een verhard erf waar ze nog niet kunnen wroeten, maar een echt wroetland waar een varken volop varken mag zijn.

Ik doe dat aan de hand van een campagne van de stichting Varkens in Nood begin dit jaar: 120 misstanden in de varkenshouderij.

Klik op de snelkoppeling en kijk onderaan de pagina bij de plaatjes. Honderdtwintig misstanden, dat is niet mis. Natuurlijk zit er wat overlap in en zijn er vrij wat die op lang niet elk bedrijf voorkomen, maar toch. Zaken als niet kunnen wroeten (6), geen modderbad (7), onvoldoende vluchtmogelijkheden (12), kreupelheid en ontstekingen (32) komen bij elke gangbare mesterij voor, en bewegingsbeperking (35), geen natuurlijke dekking (40), beperkt contact tussen moeder en biggen (54), te jong spenen (80) en vele andere bij elke gangbare zeugenhouderij, enzovoort.

Kortom: hoewel de meeste varkens misschien een redelijk leven hebben doordat ze niet beter weten, wordt er heel wat geleden voor ons karbonaadje. Om van de weeromstuit dan maar helemaal geen (varkens)vlees meer te eten gaat me te ver, maar er moet wel iets veranderen.

Volgens Varkens in Nood zou de oplossing liggen in het heffen van accijns op vlees. Bij accijns denk ik aan winst voor de overheid; het is dan maar te hopen dat de overheid dat geld doorgeeft aan de varkenshouders in ruil voor dierenwelzijnsverhoging, en niet uitgeeft aan andere projecten, of rijke zakenlui met de winst laat strijken.

Maar… de grootste misstand staat er niet bij. Wellicht heb je het vorige week wel op het nieuws gehoord: er zijn te veel varkensboeren; van de vijfduizend moeten er tweeduizend verdwijnen om de sector weer gezond te maken. Wat is dit voor waanzin? Waarom hoor ik niemand meer over minder varkens per bedrijf? Nederland is echt niet gebaat bij de op hol geslagen schaalvergroting van de afgelopen halve eeuw. Minder varkens per bedrijf zou de sector even gezond maken en tweeduizend banen behouden.

Minder dieren per bedrijf, dus. Dat moet ook wel met buitenvarkens. Bedrijfstechnische voordelen heeft scharrel trouwens ook. De belangrijkste problemen die een varken kan ondervinden in een betonnen stal zijn longontsteking en gewrichtsontsteking; twee zaken waarvan een scharrelvarken zelden last zal krijgen, door de frisse lucht, de zachte ligplek en de betere weerstand. Kortom: nauwelijks medicijn- en veeartskosten.

Voor wie het echt goed wil doen is er een mooi voorbeeld van een win-win-winsituatie: een Brabantse varkenshouder weidt zijn dieren in het bos, waarbij geen extra grond nodig is, geen buitenlands voer hoeft te worden aangevoerd en de boswachter geholpen wordt aan een kiembed voor jonge bomen. Natuurlijk kan dit op te weinig plekken voor al het varkensvlees dat Nederland nodig heeft, maar toch op meer plekken dan nu gebeurt.

Ook hier past dus de oproep die ik eigenlijk wel bij ieder landbouwonderwerp wil laten horen: Laat natuur en landbouw weer samengaan!

Landbouw in de beklaagdenbank (1): Kalfjes bij de koe

Drie weken geleden stipte ik een belangrijk onderwerp aan: moeten we doorgaan met veeteelt? Op die vraag ben ik toen al ingegaan, maar mijn uiteenzetting behoeft op één punt nuancering. Ik wekte de indruk dat de landbouw het slachtoffer is van veeleisende overheden en milieubewegingen. Dat is waar, maar nu en dan dragen de boeren daar zelf aan bij.

Misschien denk je meteen aan kalfjes die meteen na hun geboorte bij de koe worden weggehaald, en misschien zelfs worden doodgespoten omdat ze geen geld opbrengen. Dat laatste is de afgelopen tijd hier en daar gebeurd, maar inmiddels zijn er andere oplossingen gevonden. Het eerste is echter schering en inslag, doch – in februari is er in de Tweede Kamer een motie aangenomen die daar iets aan moet veranderen. Wim van Gruisen liet zich daarover kritisch uit in het vakblad Vee & Gewas:

Zijn al die boeren, die het kalf nu meteen bij de koe weghalen, ongevoelige, brute dierenbeulen? U en ik weten wel beter. Een boer die niet goed voor zijn dieren zorgt, die niet van zijn dieren houdt, is niet lang boer.

Ik ben het daar deels mee eens. Om boer te zijn moet je hart hebben voor dieren. Toch is het gewraakte gebruik allereerst ingegeven door bedrijfseconomische motieven, samen-op met hygiëne-overwegingen. Hoe langer namelijk het pasgeboren kalf bij de koe blijft, hoe groter de kans op o.a. coli-besmetting via de mest. Zo werkt dat in de moderne landbouw: de koe (Holstein-Frisian) is gefokt op zeer hoge melkgift, maar is kwetsbaar.

Maar helaas voor de kalfjesknuffelaars: de motie van Partij voor de Dieren is weer van de baan; de kalfjes mogen toch bij de koe vandaangehaald blijven worden. Aahhh.

Terecht? Mijns inziens niet. Kalf bij de koe houden kan ingepast worden in een moderne bedrijfsvoering, in zogeheten familiekoppels. Hoor bijvoorbeeld het relaas van Lunterse boer Cor den Hartog.

Inderdaad moderne bedrijfsvoering. Dat is de reden waarom ik nog steeds niet dol ben op een stal zoals van Den Hartog. Productie is daar nog steeds het hoofddoel, wat je al kun zien aan de koeien. Allemaal zwartbonte HF-dieren, en bovendien zonder hoorns. Dat laatste vind ik echt dieronterend, zie wat ik eerder schreef over onthoornen. In Zwitserland wordt er een volksraadpleging over gehouden. In Nederland zal het er wel niet van komen, want zelfs Wakker Dier heeft vorig jaar afgezien van acties tegen onthoornen: te moeilijk inpasbaar in de bedrijfsvoering (en te weinig dierenleed). De Zwitserse actiegroep echter wil financiële compensatie voor de boeren die hun koeien en geiten de hoorns gunnen; waarom kan dat in Nederland niet, vraag ik me dan af.

Eigenlijk zouden we het, als derde aandachtspunt, ook nog moeten hebben over stier bij de koe. Dat is namelijk bijna nergens meer het geval; de koeien worden kunstmatig geïnsemineerd. En zo is de koe geen koe meer (een paar uitzonderingen daargelaten van oude boertjes of biologisch-dynamische boeren bij wie de vleeskoeien of melkkoetjes nog echt koe mogen zijn); maar de consument wil het zo; en vooral: de Ahold-topmannen willen het zo, want dan kunnen zij het geld opstrijken. En de boer heeft er helaas veelal ook geen moeite mee.

Tja, kalfjes hebben niet meer zo'n best leven als vroeger, toen ze in de wei bij de moeder konden drinken wanneer ze maar wilden. Dat geldt overigens ook voor jonge mensjes; vanwege dezelfde financieel-economische redenen zijn er steeds meer Nederlandse moeders – inmiddels zelfs de meerderheid, als de geruchten waar zijn – die hun kleintjes niet meer de borst geven; beetje gek om het voor kalfjes wel te eisen. "Ondertussen brengt Marianne Thieme haar kind naar de opvang om het daar de hele dag alleen te laten, terwijl zij bedenkt hoe ze nog meer dieren kan redden," merkte Van Gruisen tot slot fijntjes op.

De mannen met het grote geld (2)

Anne: ,,Berend, vind jij rijk dom?”

Berend: ,,Vooral oneerlijk.”

Conrad: ,,Hé, zo’n opmerking vind ik oneerlijk. De meeste rijke mensen hebben hard voor hun centen moeten werken, en veel uren gedraaid.”

Berend: ,,En misschien hun gezin verwaarloosd. Maar ik bedoel dat het niet alleen onrechtvaarig is dat er zulke grote verschillen zijn tussen rijk en arm, maar dat bovendien een hoop rijke mensen op allerlei manieren proberen nóg rijker te worden. Denk bijvoorbeeld aan de Panama Papers, hoe rijkelui belasting omzeilen en steekpenningen aannemen.”

Conrad: ,,Hoeveel waren dat er? Maar een paar.”

Berend: ,,Hier in Nederland misschien, want de meeste Nederlanders hebben gelukkig niet zoveel op met topinkomens en bonussen. Al kan het best slechts het topje van de ijsberg geweest zijn, want wie weet welke manieren die mannen met het grote geld hebben om de pers te ontwijken.”

Conrad: ,,Jij bent wel voor de koning, hè? Die behoort tot de rijkste mensen van Nederland.”

Berend: ,, Ik heb niet de indruk dat Willem-Alexander fout met z’n geld omgaat, al zou hij misschien wel iets meer mogen weggeven aan minderbedeelden. Een koning mag van mij rijk zijn, verschil moet er wezen.”

Conrad: ,,Waarom een koning wel en een directeur niet?”

Berend: ,,Dat zou een ingewikkelde discussie over het koningshuis worden, maar laat ik het zo zeggen: Vooruit, voor de koning wil ik desnoods nog een uitzondering maken, maar eigenlijk zouden er geen zeer rijke en zeer arme mensen moeten zijn.”

Conrad: ,,Nivellering heet dat.”

Berend. ,,Klopt. In de natuur en in de taal is nivellering funest, maar in de samenleving zou er wel wat meer van mogen komen, omdat het daar gaat om mensen, die in beginsel gelijkwaardig zijn. Kijk naar de toestand in negerlanden en bananenrepublieken: een paar hoge pieten hebben geld als water, terwijl de bevolking amper water heeft, laat staan eten. In Nederland is het wat dat betreft beter geregeld, maar ik hoor geruchten dat het verschil tussen rijk en arm weer groter aan het worden is, en dat baart me zorgen.”

Berend: ,,Zou volgens jou iedereen hetzelfde moeten verdienen?”

Conrad: ,,Ach, een beetje verschil zou er wel mogen zijn, maar ik vind het oneerlijk dat het ene talent zo veel hoger beloond wordt dan het andere.”

Conrad: ,,Dat is niet oneerlijk, dat is juist rechtvaardig. Er is namelijk nogal een verschil tussen een machine draaiendhouden en een hele fabriek draaiendhouden. Een topman heeft recht op een topinkomen. Er zijn namelijk maar weinig mensen die een bedrijf goed kunnen laten draaien, terwijl er zat mensen zijn die een kantoor kunnen schoonmaken of een plantsoentje schoffelen.”

Berend: ,,En als ze het niet goed doen, zoals een tijdje terug Arnoud Kamerbeek van Delta, vertrekken ze alsnog met een gouden handdruk van acht ton. Bedankt, man. Acht ton, daar kun je heel wat mensen een jaar lang voor aan het werk houden, over werkgelegenheid gesproken.”

,,Hm. Jij noemde net de Bijbel. Heb je daarin ook gelezen dat rijkdom als een zegen van God wordt beschouwd? Denk aan Abraham, Job en vele anderen.”

,,Klopt. Maar er is ook een andere kant, en die krijgt juist in de Bijbel minstens evenveel nadruk. Overal, in de Thora, bij de profeten en in het Nieuwe Testament, wordt opgeroepen zorg te dragen voor de armen. De rijken redden zichzelf wel. Sterker nog, die maken vaak misbruik van hun macht. Niet altijd – er zijn mensen geweest zoals Louis de Geer in de Gouden Eeuw die zijn rijkdom besteedde voor de armeren in de samenleving, maar dat waren toch uitzonderingen.”

Anne: ,,En die rijke handelaars verdienden hun geld toch over de rug van de Indiërs, Afrikanen en indianen.”

Berend: ,,Inderdaad. Gelukkig is er dankzij de socialisten zoals ik al zei wel wat verbeterd, maar het zijn sterke benen die de weelde kunnen dragen.”

Conrad: ,,Juist rijke mannen als Bill Gates schenken veel geld aan goede doelen.”

Berend: ,,Dat is niet zo moeilijk, als je zoveel heb. Bovendien zijn ze dat in deze tijden ook wel een beetje verplicht, om hun sympathie niet te verspelen. Maar er zijn maar heel weinig rijken die niet in de eerste plaats aan zichzelf denken. Als je verdwaald ben moet je niet aan het hek van zo’n rijke stinkerd aanbellen om de weg te vragen, want die zal je waarschijnlijk niet helpen, bang als hij is dat zijn centen bedreigd worden. Dus nog één keer naar de Bijbel: lees hoe de profeet Amos en de apostel Jacobus van leer trekken tegen de rijken; en ten slotte de oproep van de apostel Paulus aan de gemeente van Korinthe:

In het tijdsgewricht van nu uw overvloed voor hun tekort,

opdat ook bij hen overvloed ontstaat voor úw tekort,

zodat er evenwicht ontstaat.”

Anne: ,,Ik denk dat Berend het meeste gelijk heeft, ook al overdrijft hij soms en ook al zegt Conrad wel een paar zinnige dingen. Maar hedenmensen, wat kun je hier een verhitte discussie over krijgen.”

Berend: ,,Weet je nu ook het verschil tussen links en rechts in de politiek?”

Anne: ,,Ehm…”

De mannen met het grote geld (1)

Anne: ,,Wat is nu eigenlijk het verschil tussen rechts en links in de politiek?”

Berend: ,,Nou, simpel gezegd: Links komt op voor de armen, rechts voor de rijken.”

Conrad: ,,Wil je daarmee suggereren dat links beter is?”

Berend: ,,Eigenlijk wel, ja. Die rijkelui kunnen wel voor zichzelf zorgen, dat hoeft de overheid niet te doen.”

Conrad: ,,Ja, en weet je wat de mensen die jij zo smalend “die rijkelui” noemt nog meer doen? Heel veel belasting betalen, waarmee de regering uitkeringen kan verstrekken aan jouw armoedzaaiers die te beroerd zijn om te werken. Waarom zouden ze ook, als ze toch geld van de overheid krijgen?”

Berend: ,,Ja, een veel hoger loon dan die uitkering zouden de meesten van hen niet krijgen; vergelijk dat eens met die rijkelui, die tonnen per jaar verdienen. Er zijn heel wat van die topmannen die op twee of drie keer de Balkenende-norm zitten. Vind je het gek dat ze meer belasting moeten betalen?”

Conrad: ,,Mensen met een hoog inkomen brengen meer dan de helft van hun salaris naar de belasting. Schandalig hoe ze nu al uitgemolken worden! Als links de macht had zou het helemaal nergens meer op lijken.”

Berend: ,,Moet je kijken hoeveel ze dan nog overhouden. Een paar van de dikste auto’s, een huis van een paar miljoen, een zwembad in de tuin dat maar vervangen moet worden door een duurder als de buurman het zijne vernieuwt…”

Conrad: ,,Daarmee houden ze mensen aan het werk. In hun vrije tijd, en onder werktijd nog veel meer: de meesten met een goed salaris hebben een groot bedrijf waar heel wat mensen een baan vinden. Nog eens iets anders dan die armoedzaaiende uitvreters. De rijken houden de economie draaiend.”

Berend: ,,Barst met je economie. Ons economisch stelsel wordt nog eens onze ondergang. Kijk naar dat handelsverdrag TTIP met Amerika dat de regeringsleiders in het geheim aan het bekokstoven zijn. Wie zitten daar achter? De mannen met het grote geld; die worden er beter van. Of de derde-wereldlanden, boeren en het milieu naar de Filistijnen gaan, dat kan hen geen moer schelen. Ook het verdrag met Oekraïne waarover we onlangs moesten stemmen schijnt koren op de molen te zijn van een rijke Amerikaanse zakenman, en niet om daar arme Oekraïners te helpen. Je wil niet weten hoeveel eten er weggegooid wordt door rijkelui. En trouwens, de meeste echt rijken zijn volgens mij op slinkse manieren aan dat geld gekomen, zoals drugshandel en aandelenhandel.”

Conrad: ,,Wat een oneerlijke generalisatie! Het zijn er maar een paar die in de misdaad zitten; de andere hoge inkomens hebben gewoon een goedlopend bedrijf waarvan veel mensen een inkomen hebben.”

Anne: ,,Jullie kunnen er allebei wat van, mensen over één kam scheren.”

Berend: ,,Vooruit, ik overdreef. Maar ik reken aandelenhandel toch niet tot de nuttige werkzaamheden. Wat heeft de economische crisis van een jaar of wat geleden veroorzaakt? Al dat geschuif met massa’s fictief geld. En geld is macht. Als je de rijken hun gang laat gaan worden de armen alleen maar armer. De meeste rijkelui denken vooral aan zichzelf.”

Conrad: ,,En die armelui niet, zeker?”

Berend: ,,Misschien een hoop van hen ook, maar de SP’ers uit de middenklasse die voor de minderbedeelden opkomen tenminste niet.”

Conrad: ,,Vergis je niet, politici zijn altijd uit op stemmen, rechtsom of linksom.”

Berend: ,,Maar het is beter dat ze dan onderweg, uit politieke of uit menslievende overwegingen, mensen helpen die het moeilijk hebben, dan dat ze alleen maar mensen bevoordelen die zichzelf al prima kunnen redden.”

Conrad: ,,Ga dan naar Rusland of China, dan kun je zien waar jouw communistische ideeën toe leiden. De communisten zeggen: “Al het jouwe is het mijne.” En dat is ook wat jouw SP’ers en uitkeringstrekkers zeggen.”

Berend: ,,Jij lees ook de Bijbel, hè? Kijk dan eens hoe de eerste christenen leefden. Die zeiden niet “Al het jouwe is het mijne”, maar “al het mijne is het jouwe.” Dát zou het ideaal moeten zijn, en niet het communisme zoals dat in Rusland huisgehouden heeft. Want wie kregen daar uiteindelijk de macht? Niet de arbeiders, maar de partijbonzen. Die hadden geld zat, en de massa kon nog steeds niks anders dan ploeteren en hongerlijden. Wat dat betreft is het communisme niet anders dan het kapitalisme. De rijken hebben macht en daar maken ze graag misbruik van. Kijk hoe de fabrieksbazen – jouw bedrijfsleiders – in de negentiende eeuw hun personeel uitbuitten. Ten hemel schreiend. Het is dankzij de socialisten dat daar een einde aan gekomen is.”

Anne: ,,Dat is wel een goed punt.”

(wordt vervolgd)