Schoonheid in de taal

Wie associeert schoonheid nou met taal? Ik dus. Een hebbelijkheidje van mij, misschien, maar ik wil er toch een bijdrage aan wijden om dat uit te leggen, want omdat taal elke dag om je heen is ben je dus ook elke dag omringd door schoonheid als je het eenmaal heb ontdekt, zelfs al zou je in nog zo’n lelijke omgeving wonen, zonder natuurschoon, zonder zingende vogels, zonder mooie meisjes, misschien zelfs zonder mooie muziek…

Waar moet je beginnen en waar eindigen om schoonheid van taal te benoemen? Ik beperk me nu maar tot twee dingen: klank en woorden.

Laat me eens met het laatste beginnen. Wat vind je van een woord als "verdonkeremanen"? is dat geen prachtige vondst? Maar ook de klank van "knots" of van "vlinderen" – volslagen verschillend, maar geknipt voor het woord waar ze voor staan. En "zwoel", is dat niet een prachtig rijk woord? En ik kan nog wel even doorgaan: krachtige kreten als "vernachelen", "rimram" en "karbouw", tedere koosnaampjes als "meisje" en "lieveling", heldhaftige archaïsmen als "schelm" en "schermutseling", "vermorzelen" en "teisteren"…

Maar niet alleen het Nederlands telt mooie woorden. Ook het Duits, bijvoorbeeld. Wat dacht je van "Hengemunde"? Spreekt dat niet tot de verbeelding? En een heel gewoon begrip als "Zeit" – kort, maar krachtig; en het niet veel meer gebruikte, maar prachtige "Wonne" – zulke woorden vind je maar zelden.

Voor Nederlanders is ook het Afrikaans een rijke schatkamer van leuke woorden, bijvoorbeeld dierennamen: "krimpvark", "stokkiestert", "loerie" en "bloubokkie", of begrippen als "vasgevang", "rondawel", "springmielies" en "bittereinder" – juweeltjes, nietwaar?

En zo hebben bijna alle talen wel hun gouden kleinodieën. Wat dacht je van het Noorse "risle" of het Hebreeuwse "katonti"? Het zal je dan ook niet verbazen dat er wel eens een verkiezing gehouden is van het mooiste woord ter wereld. In 2007 werd het Turkse woord "yakamoz" verkozen als winnaar. Ongetwijfeld speelde hierbij de betekenis een doorslaggevende rol; die luidt namelijk: "weerspiegeling van de maan in het water". Buitengewoon romantisch. Een woord dat ook op de nominatie stond en wat mij betreft het fraaist klinkend woord is ter wereld: "jabulani", Ndebele (een negertaal) voor "vreugde".

Daarmee komen we bij de klank van talen als geheel. Alleen al Europa kent een rijke verscheidenheid van klanken. Elke taal klinkt anders. Dat geldt ook voor dialecten, waarover we het een paar maanden geleden hebben gehad. Hoor maar eens het verschil tussen Zeeuws en Gronings, die elk een bijzonder eigen karakter hebben.

De ene taal klinkt ook mooier dan de andere. De ene taal heeft meer karakter dan de andere. Talen als enerzijds het welluidende Frans en Italiaans en anderzijds het rauwe Duits en een stoere oertaal als het Spaans hebben karakter. Het Engels daarentegen – dat tegenwoordig bijna alomtegenwoordig is, en me daardoor noopt er wat meer woorden aan vuil te maken – is een tamelijk karakterloze taal. Misschien geldt dit ook voor het Nederlands, maar dat kan slechts een buitenstaander beoordelen. Hoewel, de Vlaamse schrijver Tom Lanoye omschrijft het Nederlands als "een prachtige, vloeiende, goed bekkende taal, rijk van klank".

Hoewel Brits Engels niet onwelluidend is, zal er in de wereld waarschijnlijk geen taal te vinden zijn die zo afschuwelijk klinkt als Amerikaans Engels, in het bijzonder het lijzige kauwgomaccent uit de zuidelijke staten. In feite hoeft dit niemand te verbazen, want hoewel Amerikanen in veel dingen goed zijn, schoonheid is niet hun specialisme. Amerikaans is trouwens de dronkemansversie van het Engels, dus kán ook niet mooi klinken.

De gretigheid waarmee Nederlanders de Amerikaanse taal en cultuur omarmen geeft dus blijk van gebrek aan esthetisch gevoel. Bovendien is het – neem me kwalijk dat ik het zeg – een teken van domheid. Engels is de taal voor 'dummies'. Een intelligente Nederlander leest en luistert Zweeds, Latijn of Russisch. Maar dat terzijde.