Nederlands op de universiteit

Ik spreek uit ervaring: het Nederlands van studenten is in de meeste gevallen belabberd. Desondanks worden Nederlandstalige lessen steeds meer vervangen door Engelstalige. De redenen: meedoen in de internationale wetenschappelijke wereld en buitenlandse studenten aantrekken. Zijn deze redenen voldoende om het Nederlands achter te stellen? Enkele universitair docenten (Lucinda Dirven, Mieke Koenen en Piet Gerbrandy van de UvA en Emilie van Opstal van de VU) vinden van niet en stelden een manifest op, om een debat over Engelstalig onderwijs in de universitaire aan te zwengelen.

Ik ben zo vrij hieruit enkele gedeelten aan te halen (cursivering van mij).

Datgene wat iemand toegang geeft tot de voorhoede van intellectuelen in een samenleving, is het vermogen zich, zowel mondeling als schriftelijk, foutloos, helder en genuanceerd uit te drukken in een taal waarvan zij alle finesses doorgrondt.

Vanzelfsprekend is het voor Nederlandse academici, zeker wanneer zij geestes­wetenschappen beoefenen, van eminent belang dat zij zich goed kunnen uitdrukken in het Engels en moeiteloos Frans en Duits kunnen lezen, maar het is de perfecte beheersing van hun moedertaal die bepaalt of ze in eigen land kunnen meedraaien op het hoogste niveau.

En:

Het is de taal die ons van het dier onderscheidt, en daarom is niets zo bewonderenswaardig, aldus Cicero, als ‘datgene wat allen van nature is gegeven, beter dan bijna ieder ander te beheersen’ (De oratore I.31).

 

Hoewel hun betoog in tweede instantie algemeen strekkend van betekenis is, richten de betreffende docenten zich in de eerste plaats tot hun vakgenoten in de geesteswetenschappen.

Het betoog bevat vier kernpunten:

1. De geesteswetenschappen (waaronder taal en schone kunsten) zijn bij uitstek ongeschikt voor onderwijs in een andere taal dan de landstaal, vanwege de vele schakeringen in de onderzoeksonderwerpen en daarmee in de taal die die moet uitdrukken. Buitendien hebben onderzoekers in de geesteswetenschappen vaak te maken met schoonheid; wie zich daarover moet uitspreken in een andere taal dan zijn moedertaal zal zich door juist niet van schoonheid getuigende teksten al snel belachelijk maken.
2. Voor de broodnodige intellectuele vorming van studenten volstaat onderwijs in een vreemde taal niet. Het is de taak van universiteiten intellectuelen voort te brengen die de democratie in eigen land kunnen dienen en leiden. Docenten verliezen hun bevlogenheid of de mogelijkheid die over te brengen door hun beperktere uitdrukkingsmogelijkheden in een vreemde taal.
3. Zeker in de geesteswetenschappen is kennis van Frans, Duits en Spaans, Italiaans en Latijn van bijna even grote betekenis als kennis van Engels. De aandacht voor deze talen verwatert op middelbare scholen ten faveure van het Engels; universiteiten doen er goed aan tegenwicht te bieden aan deze ontwikkeling.
4. Wie gaat studeren aan een Franse, Spaanse of Italiaanse universiteit dient eerst de taal van dat land te leren. Dit heeft te maken met nationaal zelfrespect dat Nederland node ontbeert, maar ook met de beheersing van een tweede taal in vergelijking met de moedertaal.

Nu ben ik de laatste om een stage of ander tijdelijk verblijf op het eiland aan de overkant van de Noordzee te ontmoedigen, al was het maar als tegengif tegen het beroerde Engels van Amerikaanse films waaronder ons land wordt bedolven. Desondanks is het van groot belang dat scholen en universiteiten er allereerst zorg voor dragen dat jonge Nederlanders hun moedertaal goed beheersen. Engelstalig onderwijs, aangevuld met extra taalcursussen, moet slechts gebruikt worden voor studenten met internationale ambities.

Als dat ons studenten kost, moet dat maar. Beter goed onderwijs aan een beperkte groep dan matig onderwijs aan hele volksstammen.

Zodoende luidt de slotsom:

We hebben bezwaren tegen de huidige praktijk, vinden dat we onszelf en onze studenten tekort doen, en vrezen voor het toekomstig niveau van onze opleidingen als we zonder slag of stoot meegaan in de mode te pas en te onpas net te doen alsof onderwijs in het Nederlands provinciaals en achterhaald is. We roepen u op hierover met ons in debat te gaan. In het Nederlands, wel te verstaan.