Zeg het met woorden

Niks "zeg het met bloemen" of soortgelijke prietpraat. Er is niets waarmee je zoveel kun zeggen als met woorden. Niet voor niets is de mens door zijn taal in staat tot veel uitgebreidere en verfijndere communicatie dan dieren.

"Een plaatje zegt meer dan duizend woorden" – ook zulke rimram. Een plaatje kost meer dan duizend woorden en zegt meestal nog niet de helft. Een tekst van 1000 woorden is als Word-bestand zo'n 25 kB groot; als Kladblokbestand slechts zo'n 6 kB. Alleen een zéér onbeduidend plaatje zou dat kunnen evenaren. Het is waar dat sommige plaatjes beschikken over zeggingskracht, maar slechts zelden kan die de zeggingskracht van een goed geschreven (stukje) tekst evenaren. Probeer deze zin (12 woorden) maar eens in een plaatje te vangen. Gaat je niet meevallen.

Je snap nu wel waarom De mening van Evert uitsluitend uit tekst bestaat.

In gesprekken spelen toon, gebaren en gezichtsuitdrukkingen naast woorden een niet onbelangrijke rol. Maar als ze niet vergezeld gaan van woorden schieten ze bijna altijd tekort om een ingewikkelde boodschap over te brengen, en ze zijn bovendien bedrieglijk; in romans wordt hun waarde zodoende sterk overdreven. Als illustratie een aanhaling uit Schaduw van de werkelijkheid.

Een roman? Asjeblieft niet. Dan moet je voortdurend op je hoede zijn voor de kleinste veranderingen in stemming, houding en gezichtsuitdrukking. Stel je voor dat een hoofdstuk als volgt begint –

,,Jij bent vrijgezel, hè, dus bij jou hoef ik niet om raad te komen over meisjes.”

,,Nou ja, ik weet uit ervaring hoe het is om meisje te zijn.”

,,O ja?” Hij knijpt zijn ogen tot spleetjes. ,,Is dat lang geleden?”

Wat betekent die beweging van de oogspieren precies? Wordt het ook net zo opgevat als bedoeld? Hoe redt het 'slachtoffer' zich uit de situatie? Hangt ook van het karakter van de persoon af, natuurlijk. Goed, met een beetje slimmigheid is daar waarschijnlijk nog wat van te maken, maar je hoeft in een spannend gesprek maar even een kriebeltje in je ooghoek te hebben, of zoiets onbeduidends, of de dialoog dreigt een volslagen andere wending te krijgen. "Zeg het met woorden" is mijn stelregel.

Volgens sommigen is er zelfs geen denken mogelijk zonder woorden; dieren en zuigelingen denken dus niet. Met die opvatting ben ik het niet eens, want velen denken ook in beelden. Maar zonder woorden blijven gedachten toch oppervlakkig, dat lijkt me helder.

Intussen mag duidelijk zijn dat ik niets heb tegen plaatjes; denk bijvoorbeeld aan mijn pleidooi voor schoonheid in de kunst. Plaatjes kunnen gevoelens oproepen, dorre teksten verhelderen, het leven veraangenamen, maar niets is zo veelzeggend als taal, woorden. Daarom is mijn raad aan ieder verstandig mens: zeg het met taal – zeg het met woorden.