Onv’rtaolbaor Veêluws

,,Wat zei je?”

,,Boônestaokzaod.” Oftewel: Luuster dan beter! Of: Bemeui je mit j’neige!

Dit kan alleên in ’t Veêluws, waant in ’t Hollaands is de v’rleeje tied van "zèggen" niet ‘tzelfde as de tegewoordige tied van "zeien".

Een week of wat ‘eleeje havve ’t over onv’rtaolbaore woorde in een heêle kwak taole. Mer bie onv’rtaolbare woorde kun je evegoed denken an streektaol. Waant in een ‘dialect’ (zoas ze ‘t hete) zitten woorde die je in de staandaordtaol nie trugvienen, veur dinger waorveur of ’t eigelijk best haandig wezen zou um d’r een naom veur te hên. Kiek n’r ons Veêluws (’t West-Veêluwse dialek). Zo mer wat veurbeelde. Ik geef ’t Veêluwse (Barreveldse) woord en p’rbeer um een Hollaandse v’rtaoling d’rbie te v’rzinnen.

§       bestreekselen      een loer draaien

§       gaoperd                nieuwsgierig mens

§       haanden               goed in de hand liggen

§       vreeën                  de omheiningen nazien

§       gaonderig             graag en vaak uitgaand

§       podden                 te veel kniezend in huis zitten

§       verpodden            ziek worden door te veel kniezend in huis zitten

§       verspochten         door vocht uitslaan met weerplekken

§       jutteren                (los)rammelen van iets dat slecht vast zit

§       gups                      twee handen vol (in een kommetje gehouden)

En dan de uutdrukkings die-ve hier kennen. Veur "een beetje veel" zeggen wulie: "An de veule kaant" of "veulachtig". Net iets aanderst. En hoeveul uutdrukkings wulie beveurbeeld hen veur as 't regent:

-        Gien rege van beduui.

-        Daor regent 't weer heên!

-        't Is slördig weer.

-        't Regent neindig.

-        't Houdt op mit zachjes regenen.

-        't Regende en niet zo zeut.

Mer 't aordigste vien 'k haost nog wel… sja, hoe zèg je da? Zukke vaste anvullings as een aander een opmaarking maokt, of die je geliek zelf mer zèggen:

o      “Krek pas…” – “… hooi op, koe doôd.”

o      “A'k 't al nie 'edocht ha…” – “… de kiep niks aarg dik, en mer êên kuuk.”

o      “As-t-ie de gang mar het…” – “… zei de boer, en hie ging op een doôd peerd zitten.”

o      “Aarg geschrouw, mer weinig wol…” – “… zei de boer, en hie had ’t vaarken onder ’t mes.”

Noe snap jie wel wurrum of ’t zo’n iezige zund is dat de jongeluu d’r eige dialek nie meer leren. Waant wat veur ’t Veêluws waor is, is evezogoed waor veur alle streektaol. En van een paor weken-‘eleje weet je mêschiejn nog wel wat die buutelaandse keêl zei: Wie z’n moerstaol kwietraokt, die raokt z’n ‘identiteit’ kwiet. En da’s nie best, mer da’s wavve op ’t heden overal gebeuren ziejn. Hoe komt ’t dat ’t zo laang duurt veurdat de jonges en deres volwasse bin, ’t mêschiejn wel nooit wörre? Onder aandere deurdasse d’r wörtels kwietraoke, en daormee d’r eigenheid. Durum nog êên keer, veur de jongeluu die d’r moerstaol al v’rgete bin:

Herontdek je wortels en je vind je identiteit.