Heidebrand goed voor natuur en landschap

Grootschalige bosbranden in Canada, Australië, Griekenland…  Rampzalig voor zowel de natuur als omwonenden. Maar dat wil nog niet zeggen dat een natuurbrand altijd slecht is. Integendeel. De natuurlijke graslanden in Zuid-Afrika worden in stand gehouden door een brand veroorzaakt door blikseminslag of hitte, die jaarlijks of om de paar jaar een grote lap veld in de as legt. Nu het land steeds dichter bevolkt raakt krijgen deze veldbranden vaak niet meer de kans zich te ontwikkelen, met als gevolg dat graslanden overwoekerd raken door bramen.

Het is eigenlijk eenvoudig: een brand brengt de successie – natuurlijke opeenvolging van begroeiingsvormen – terug bij af; en dat is niet de bedoeling voor een bos dat honderden jaren nodig heeft gehad om zover te komen. Maar dat is wel de bedoeling voor… een Nederlands heideveld. Als er niks gebeurt vergrast de hei, slaan er vliegdennen en berken op en wordt het bos. Omdat we bos genoeg hebben maar niet zoveel hei meer is dat niet wat we willen, dus moet de hei beheerd worden: begrazen, maaien en plaggen zijn gebruikelijk, maar een minstens even goede verjongingsmethode is branden. Vroeger gebeurde dit volop, maar net als in Zuid-Afrika zijn we er hier bang voor geworden en gebeurt het bijna nergens meer.

Alleen op het Artillerieschietkamp (ASK) bij Oldebroek en op een deel van het infanterieschietkamp bij Harskamp, waar plaggen door de aanwezigheid van onontplofte projectielen in de bodem te gevaarlijk is, daar is branden het standaard heidebeheer. Met als resultaat een mooie paarse hei, en bepaalde planten en dieren die gebaat zijn bij brandbeheer. Zoals het Korhoen; en daarom is het branden nu ook heringevoerd op de Sallandse Heuvelrug, zij het kleinschalig en voor de Korhoenders waarschijnlijk te laat.

Af en toe gebeurt het echter ook elders, zoals vorig jaar op de Hoge Veluwe, toen een groot stuk hei met wat bos afbrandde. De Wageningse hoogleraar Frank Berendse legde uit dat het eigenlijk wel goed was voor de hei. Alleen kleine dieren zoals slangen en hagedissen zijn vaak niet in staat aan het vuur te ontkomen, waardoor de reptielenpopulaties een gevoelige klap krijgen door een heidebrand; en als het in de broedtijd gebeurt worden er de nodige vogelnesten vernietigd. Maar dat zijn dan ook zo'n beetje de enige grote nadelen.

Beheersmatig heidebranden, zoals op het ASK, gebeurt dermate zorgvuldig dat het geen enkel gevaar oplevert voor de omgeving. Bovendien kan de beheerder dan zelf het beste tijdstip uitzoeken, afhankelijk van tijd van het jaar, bodemvochtigheid en windrichting. Misschien is het daarom beter om een natuurlijke brand, of een aangestoken brand zoals vorige maand op de Leenderheide, te voorkomen door beheersbranden weer in te voeren; misschien niet overal, maar toch op meerdere heidevelden. Met winst voor natuur en landschap.